Miejsce Pracy w Umowie o Pracę: Nowe Wyzwania w Erze Pracy Zdalnej
Wraz z dynamicznym rozwojem technologii i zmianami w sposobie wykonywania obowiązków zawodowych, kwestie związane z ustalaniem miejsca pracy nabierają nowego wymiaru. W niniejszym artykule przyjrzymy się aspektom dotyczącym miejsc pracy, zarówno tradycyjnych, jak i tych związanych z pracą zdalną.
Kilka miejsc pracy – czy to możliwe?
Przy umawianiu warunków zatrudnienia, pracodawca ma możliwość wpisania do umowy o pracę kilku miejsc wykonywania pracy. O ile jest to zgodne z rzeczywistą sytuacją i potrzebami firmy, przepisy art. 29 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy pozwalają na taką elastyczność. Miejsce pracy nie musi ograniczać się do jednego stałego lokalu; może być wskazane punktowo (np. siedziba pracodawcy), obszarowo (geograficzny) lub nawet w sposób ruchomy.
Obowiązki pracodawcy dotyczące kilku miejsc pracy
Jednakże, wpisanie kilku miejsc pracy wiąże się z pewnymi zobowiązaniami pracodawcy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, nie określa się proporcji czasowych pracy w poszczególnych miejscach. Pracownik może zazwyczaj wykonywać pracę głównie w jednym miejscu, zgodnie z umową, ale również elastycznie dostosowywać się do potrzeb firmy. Zadania wykraczające poza te ramy podlegają podróżom służbowym.
Miejsce pracy zdalnej – elastyczność a uzgodnienia
W kontekście pracy zdalnej, zgodnie z art. 67(18) Kodeksu pracy, pracownik ma prawo wykonywać swoje obowiązki całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez siebie i uzgodnionym z pracodawcą. To miejsce może być adresem zamieszkania pracownika lub dowolną inną lokalizacją, o ile obie strony się na nią zgodzą. Warto podkreślić, że brak zgody pracodawcy na miejsce pracy zdalnej może uniemożliwić zastosowanie przepisów dotyczących tego trybu zatrudnienia.
Brak ustawowej definicji miejsca pracy
Należy zauważyć, że choć Kodeks pracy nie dostarcza jednoznacznej definicji „miejsca pracy”, sądowa praktyka uzupełnia tę lukę. Miejsce pracy to przestrzeń, gdzie pracownik rozpoczyna i kończy swoją codzienną pracę. Może to być określone punktowo (adres siedziby pracodawcy), obszarowo (teren geograficzny) lub ruchomo. Minister Pracy i Polityki Społecznej podkreśla, że sposób określenia miejsca pracy zależy od charakteru działalności pracodawcy i rodzaju wykonywanej pracy.
W obliczu zmian w sposobie wykonywania pracy, elastyczność i uzgodnienia stają się kluczowe. Umowy o pracę coraz częściej odzwierciedlają potrzeby obu stron, umożliwiając pracownikom elastyczność w wykonywaniu obowiązków, zarówno w tradycyjnych miejscach pracy, jak i w trybie zdalnym.
Kilka miejsc, w których pracownik wykonuje swoją pracę – czy pracodawca może zawrzeć w umowie kilka adresów?
Pracodawca może wpisać do umowy o pracę jako miejsca wykonywania pracy adresy wszystkich należących do niego placówek, gdy oddaje to rzeczywistą sytuację. Przepis art. 29 § 1 pkt 2 K.p. w brzmieniu obowiązującym od 26 kwietnia 2023 r. pozwala zapisać w umowie o pracę nie tylko jedno, lecz także kilka miejsc wykonywania pracy (dalej zwane miejscem pracy). Nie wskazuje jednak zasad ich określania. Zdaniem Sądu Najwyższego przepis art. 29 K.p. nie wymaga, aby strony uzgodniły jedno stałe miejsce świadczenia pracy. Nie określa także sposobu jego ustalenia. Nie musi więc być to lokal lub pomieszczenie albo posesja mające stały adres i znajdujące się w jednej miejscowości. ze względu na charakter wykonywanej pracy, miejsce jej świadczenia może zostać określone:
- punktowo (np. poprzez wskazanie siedziby pracodawcy),
- jako obszar geograficzny,
- w sposób ruchomy.
Do czego wpisanie kilku miejsc pracy zobowiązuje pracodawcę?
Przepisy i orzecznictwo nie określają proporcji czasowych świadczenia pracy we wskazanych w umowie o pracę miejscach pracy. Dopuszczalne jest zatem wykonywanie pracy zazwyczaj w jednym miejscu pracy, a w pozostałych w mniejszym wymiarze odpowiednio do potrzeb pracodawcy w zakresie organizacji pracy. Musi to być zawsze zwykła umówiona praca. Zadania wykraczające poza ten zakres, wykonywane poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy podlegają podróżom służbowym (art. 775 § 1 K.p. oraz m.in. wyroki SN z 12 września 2018 r., sygn. akt III UK 134/17 i z 13 stycznia 2015 r., sygn. akt II UK 205/13).
Ustalenia miejsca pracy zdalnej
Zgodnie z art. 67(18) kp praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość (praca zdalna).
Praca zdalna może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika. Niezależnie od wskazania miejsca świadczenia pracy przez pracownika każdorazowo takie miejsce musi zostać uzgodnione z pracodawcą;
Miejscem pracy zdalnej może być miejsce zamieszkania pracownika, może to być ponadto każda inna lokalizacja, co do której strony się porozumieją.
Miejsce wykonywania pracy zdalnej jest wskazywane przez pracownika, który ma wykonywać swe obowiązki na home office i podlega każdorazowo uzgodnieniu z pracodawcą. Brak zgody pracodawcy na propozycję pracownika uniemożliwia zastosowanie przepisów dotyczących zatrudnienia na odległość. Z drugiej strony pracodawca nie może narzucić pracownikowi swojej woli w odniesieniu do kwestii ustalenia miejsca pracy – przeforsowanie przez pracodawcę własnego stanowiska będzie oznaczało polecenie pracy poza firmą, lecz nie będzie to praca zdalna w rozumieniu Kodeksu pracy. Ponadto strony umowy o pracę mogą postanowić, że praca zdalna będzie wykonywana w kilku lokalizacjach.
Brak ustawowej definicji miejsca pracy
Zawarte w odpowiedzi na interpelację poselską nr 1741 z 31 marca 2006 r. w sprawie lakonicznych przepisów dotyczących prawa pracy, w której Minister Pracy i Polityki Społecznej stwierdził, że: „(…) sposób określenia miejsca wykonywania pracy w umowie o pracę jest uzależniony zwłaszcza od charakteru prowadzonej przez pracodawcę działalności, rodzaju powierzanej pracownikowi pracy, związanego z nią stanowiska, a także specyfiki świadczenia pracy określonej rodzajowo. Z tych też względów nie można wskazać jednego uniwersalnego sposobu określenia w umowie o pracę miejsca wykonywania pracy, wydaje się to bowiem niecelowe. (…)” (por. www.sejm.gov.pl).
Ze względu na brak ustawowej definicji „miejsca pracy” judykatura wypełniła także tę lukę. Nakazuje rozumieć to pojęcie jako jednostkę przestrzeni, gdzie pracownik stale (z reguły) rozpoczyna i kończy codzienną pracę (por. wyrok SN z 30 maja 2017 r., sygn. akt I PK 171/16). Ta definicja jest powiązana z możliwością zapisania miejsca pracy na trzy sposoby (por. uzasadnienie wyroku WSA w Gdańsku z 17 stycznia 2018 r., sygn. akt I SA/Gd 941/17, ww. wyrok SN z 30 maja 2017 r. i uchwała SN z 9 grudnia 2011 r., sygn. akt II PZP 3/11, OSNP 2012/15-16/186). Można to uczynić punktowo (np. adres siedziby pracodawcy albo placówki), a jeżeli jest to uzasadnione obszarowo (określony teren geograficzny) albo ruchomo (zmiennie), o czym wielokrotnie pisaliśmy (np. w UiPP nr 16/2023, str. 27).
Jeśli masz jakiekolwiek pytania dotyczące powyższego artykułu lub ogólno pojętego prawa pracy to serdecznie zapraszam do kontaktu poprzez moją stronę internetową lub moje konta na kanałach social media.